Telugu Chandassu - Kanda Padyam

తెలుగు గణాలు:
------------------
          ఇంద్ర గణాలు:  నల నగ సల భ ర త
                              నల  - I I I I 
                              నగ - I I I U 
                              సల - I I U I 
                              భ - U I I 
                              ర - U I U 
                              త - U U I 
         సూర్య గణాలు : గల  న 
                              గల - U I 
                              న  - I I I 

తెలుగు రీతులు :
-----------------
        ౧) కందం 
                        కంద  పద్యం  అందం  ఇంత  అంత  కాదు. అతి  సుందరమైన   పద్య  రీతులలో కందం  ఒకటి .  

              1. కంద  పద్యంలో  
                              "గగ"(UU), "భ" (U I I), "జ" (I U I), "స"(I I U), "నల" (I I I I)
                                             అనే  గణాలు  వస్తాయి  . గమనిస్తే  అన్ని  4 మాత్రలు  కల గణాలే!
               2. కందంలో  1,3 పాదాలలో  3 గణాలు, 2,4 పాదాలలో  5 గణాలు  వుంటాయి 
               3. బేసి  గణం  "జ" గణం  కారాదు.   
                             అంటే  1,3 పాదాలలో  1,3 గణాలు,  2,4 పాదాలలో  2,4 గణాలు "జ" గణం  కాకూడదు  
               4. 2,4 పాదాల అంతంలో  "గురువు" ఉండాలి .  అంటే  ఈ  పాదాలలో  5 వ  గణం  "గగ" లేదా  "స" అయి  ఉండాలి  
               5. ప్రాస  నియమం  పాటించాలి.  ప్రాసయతి  పనికి  రాదు 
               6. యతి  మైత్రి  2,4 పాదాలలో  మొదటి  అక్షరానికి , నాలుగో  గణం మొదటి  అక్షరంతో  కుదరాలి  
               7. అన్ని  పాదాలలో  మొదటి  అక్షరాలు  అన్ని  హ్రస్వాలు  గాని , అన్ని  దీర్ఘాలు గాని  అయి  ఉండాలి  
               8. 2,4 పాదాలలో  3 వ  గణం  "జ" కానీ  "నల" కానీ  అయి  ఉండాలి   

చూడటానికి  చాలా  # స్ట్రిక్ట్ # గ  అనిపించినా, కందంలోని  గణాలన్నీ  నాలుగు మాత్రల  గణాలు  కావటం  వలన  పద్యం  లయ  పట్టుకోవటం  కాల  తేలిక. 
ఒక  సారి  కంద  పద్యం  లయ   అలవడితే  పద్యాలూ  వాటంతట  అవే  ఈ  సూత్రాలకు అనుగుణంగానే  వస్తాయి. \
సుమతి  శతక  పద్యాలు  అన్ని  కంద  పద్యాలే. మీకు  వచ్చిన  పద్యాలనూ  నెమరు  వేస్తూ  లయ  బద్ధంగా  చదవటానికి   పైకి చదువుతూ  సాధన  చేస్తే  పద్యాలు  చదవటం , రాయటం , గుర్తుంచుకోవటం 
తేలిక  అవుతాయి !